Η αλήθεια για την εικονομαχία και τα κίνητρά της.
Posted by kantonopou at Ιουλίου 8, 2010
Το θέμα της εικονομαχίας είναι κυρίως θεολογικό. Εδώ θα εξετάσουμε τόσο τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην εικονομαχία, όσο και το αν μπορούμε να αποδώσουμε στην εικονομαχία θεολογικά ή αγιοπνευματικά κίνητρα.
Πρωτίστως, όμως, πρέπει να παρουσιάσουμε κάποιες βασικές αλήθειες που πρέπει ο καλόπιστος Χριστιανός να έχει στο μυαλό του, ώστε να κατανοήσει σωστά το θεολογικό ζήτημα των εικόνων.
1. Οι απαγορεύσεις στην Αγία Γραφή είναι απόλυτες ; Ναι, όταν οι άνθρωποι θεοποιούν πρόσωπα ή καταστάσεις. Στην Αγία Γραφή υπάρχει η απαγόρευση για τα ειδωλόθυτα, απόλυτη στην αρχή ( Πράξεις , κεφ 15:29 ), σχετική αργότερα, όταν δεν τίθεται θέμα συνείδησης. Ο πιστός καλείται να μην τρώει , εν γνώσει του, ειδωλόθυτα,μόνο όταν δεν πρέπει να σκανδαλίσει τον αδύνατο στη πίστη Χριστιανό ( Προς Κορινθίους Α’ κεφ 10 :23- 32) . Και όσοι ( ελάχιστοι ) Πατέρες της Εκκλησίας στέκονται με κάποιο μικρό σκεπτικισμό απέναντι στις εικόνες , είναι γιατί υπήρχε ακόμα ειδωλολατρία και πολυθεϊσμός και υπήρχε κίνδυνος μεταξύ των ολιγόπιστων Χριστιανών να παρασυρθούν πάλι πίσω στο πολυθεϊσμό ή να υπερβάλλουν στη χρήση των εικόνων ( το οποίο πράγματι συνέβαινε , κυρίως μεταξύ των αγραμμάτων, πράγμα που η ΜΙΑ Εκκλησία, επίσης , καταδίκασε ).
Με την ίδια λογική ( αποφυγή φαινομένων συγκρητισμού ) κάποιοι πρωτοχριστιανικοί Πατέρες της Εκκλησίας βλέπουν με σκεπτικισμό τους ( τότε ) Ολυμπιακούς αγώνες και τις ( τότε ) θεατρικές παραστάσεις , γιατί αποτελούσαν μέρος θρησκευτικών τελετών προς τιμή του Δία και του Διονύσου ,αντίστοιχα. Σήμερα , που οι Ολυμπιακοί αγώνες και οι θεατρικές παραστάσεις είναι αυτόνομες αθλητικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις και δεν έχουν καμία σχέση με ειδωλολατρικές γιορτές ( αφού δεν υπάρχουν κριτήρια θρησκείας ή φυλής ή φύλου ), φυσικά και δεν υπάρχει κώλυμα για τον Χριστιανό να συμμετέχει ή να τις παρακολουθεί ! Το ίδιο συμβαίνει και με τις εικόνες. Από τη στιγμή που ο Ορθόδοξος Χριστιανός δεν αποδίδει “θεϊκές” ιδιότητες στο υλικό, στα πρόσωπα της Παναγίας και των Αγίων και ΔΕΝ ΤΑ ΛΑΤΡΕΥΕΙ ως “θεότητες” , δεν τίθεται θέμα ειδωλολατρίας ή πολυθεΐας . Και από τη στιγμή που εξαφανίστηκε η ειδωλολατρία και πολυθεΐα, δεν υπήρχε ούτε ο παραμικρός λόγος απαγόρευσης των εικόνων, που αποτελούσαν τη ζωντανή απόδειξη τόσο της ενανθρώπισης του Ιησού Χριστού, όσο και της θριαμβεύουσας Εκκλησίας.
2. Οι εικόνες και οι αγιογραφίες αποτελούσαν βασικό εικονογραφημένο βιβλίο για τους αναλφάβητους και τους ολιγογράμματους ανθρώπους της εποχής, που ήταν η συντριπτική πλειοψηφία. Οι άνθρωποι αυτοί μάθαιναν την Αγία Γραφή από τις ομιλίες των Επισκόπων και των απλών ιερέων, αποστήθιζαν απέξω ψαλμούς και ύμνους, που υπήρχαν μέσα στις Ακολουθίες της Εκκλησίας ( αναγνώσματα από τη Παλιά και τη Καινή Διαθήκη, ενώ οι ύμνοι αποτελούσαν αντιγραφή ολόκληρων αποσπασμάτων ή νοημάτων της Αγίας Γραφής ), έβλεπαν μέσα στους ναούς απεικονισμένες ολόκληρες ιστορίες από την Αγία Γραφή, έβλεπαν τα πρότυπά τους ( Πατριάρχες, προφήτες, ασκητές, Μάρτυρες, Αγίους, δηλαδή συνανθρώπους αμαρτωλούς που έφτασαν στην Αγιότητα ) και προσπαθούσαν να τους μιμηθούν, για να φτάσουν πιο κοντά στο Χριστό. Ιδού η σοφία της Εκκλησίας και η καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Σε μια εποχή που δεν υπήρχε τυπογραφία, δεν υπήρχε τηλεόραση, οι ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΕΣ και οι εικόνες αποτελούσαν τρόπο διδασκαλίας της Αγίας Γραφής, ένα ζωντανό κήρυγμα, μια εικονική μελέτη της Αγίας Γραφής…
3. Ιστορικά ( και το λάθος αυτό το παρατηρούμε σε αρκετούς ιστορικούς ) δεν υπάρχουν μόνο εικονομάχοι και εικονολάτρες ( εκείνοι οι αμόρφωτοι Χριστιανοί που απέδιδαν υπερβολικές τιμές στις εικόνες και στα λείψανα, καταστρέφοντας τα πολλές πολλές με τρόπο απαράδεκτο ). Αυτά ήταν τα δύο ΑΚΡΑ. Στη μέση, είναι η Εκκλησία και η θεολογία της και τα συνειδητά μέλη της Εκκλησίας, ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΙΚΟΝΟΦΙΛΟΙ και όχι εικονολάτρες. Τιμούμε τις εικόνες και τα λείψανα και τα θεωρούμε φορείς της θείας χάριτος, αλλά δεν έχουν καμία σχέση με την ΘΕΪΚΗ ΟΥΣΙΑ,ούτε τα πρόσωπα που απεικονίζουν ( Παναγία ή Άγιοι ) μετέχουν στη θεϊκή ουσία κατά φύσιν. Επιπλέον,μόνο ο Ιησούς Χριστός απεικονίζεται, επειδή ενανθρώπιστηκε και μόνο γι΄αυτό τον λόγο. Η Θεϊκή του φύση και ουσία είναι ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΗ και ΑΝΕΙΚΟΝΙΣΤΗ.
Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία της Ορθόδοξης Πίστης και Θεολογίας αποτελεί ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΑ και ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΑ, με ύψιστο στόχο την ΕΞΑΠΑΤΗΣΗ των ανθρώπων. Πρόκειται για ανυπόστατες ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΕΣ και ψέματα, τα οποία δεν μπορούν να έχουν σχέση με την χριστιανική ιδιότητα. Όποιος ετερόδοξος χριστιανός θέλει, μπορεί να μην τιμά την Παναγία, τους Αγίους, τις εικόνες ή τα λείψανα, είναι δικαίωμά του. Αλλά δεν έχει ΚΑΝΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ή ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ να παρερμηνεύει την Ορθόδοξη αντίληψη περί εικόνων, αποκαλώντας τους Ορθοδόξους Χριστιανούς ως “εικονολάτρες” ή ” ειδωλολάτρες” ή “πολυθεϊστές”. Ο Θεός, που βλέπει, θα αποδώσει το δίκαιο, εν ημέρα Κρίσεως, για τα ψεύδη και τις άδικες,απάνθρωπες κατηγορίες και τις ύβρεις κατά των Ορθοδόξων Χριστιανών.
4. Στη Καινή Διαθήκη ο Ιησούς Χριστός δίνει δύο σαφέστατες υποσχέσεις. Υπόσχεται για την Εκκλησία Του, ότι ΠΟΤΕ δεν θα την νικήσουν οι “πύλες του Άδη”, οι αντίθεες δυνάμεις ( Ματθ, 16:18 ) και ότι θα στείλει τον άλλον Παράκλητο, το Πνεύμα της Αληθείας, το Άγιο Πνεύμα ( Ιωανν, 14: 16 και 16:13 ) που ΘΑ ΟΔΗΓΕΙ ΠΑΝΤΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ. Εάν δεχτούμε την άποψη των ετεροδόξων χριστιανών ότι η νίκη των Εικόνων ήταν “αποστασία” της Εκκλησίας και αντίθετη με την Βίβλο, τότε και οι δύο υποσχέσεις του Ιησού Χριστού φαίνονται “ανεπιβεβαίωτες” και “ψεύτικες”. Δηλαδή και η Εκκλησία “αποστάτησε” από την αλήθεια και νικήθηκε από τις “πύλες του Άδου” και το Άγιο Πνεύμα “απέτυχε” να οδηγεί ΠΑΝΤΑ την Εκκλησία σε ΟΛΗ την αλήθεια. Με απλά λόγια, εάν δεχτούμε τον ισχυρισμό των ετερόδοξων χριστιανών, τότε καταρρεύει όλο το οικοδόμημα της Καινής Διαθήκης και οι υποσχέσεις του Θεού “αποδεικνύονται” ψεύτικες ! Μη γένοιτο, τέτοια βλασφημία !Όσοι, λοιπόν,ελαφρά τη καρδία ονομάζουν την Ορθόδοξη Εκκλησία “Βαβυλώνα” και τους Ορθοδόξους “ειδωλολάτρες” ,δεχόμενοι το κίνημα της Εικονομαχίας, ΑΚΥΡΩΝΟΥΝ ΤΗ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΙΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.
5. Το πρόβλημα με τις εικόνες είναι κυρίως Χριστολογικό και αφορά τις φύσεις του Ιησού Χριστού, τη θεία και την ανθρώπινη. Όποιος αποδέχεται το Σύμβολο της Πίστεως, που καθιερώθηκε από τις δύο πρώτες Οικουμενικές Συνόδους, ουσιαστικά θα έπρεπε ( αλλά δεν το καταλαβαίνει και δεν του το εξηγούν οι ιδρυτές των αιρέσεων ) να αποδέχεται και τις αποφάσεις των άλλων Οικουμενικών Συνόδων , αφού όλες οι υπόλοιπες σχετίζονται με το θέμα του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού! Εάν δεν τις αποδέχονται, τότε πολλά χωρία της Γραφής είναι ανεξήγητα, όσον αφορά τις φύσεις του Ιησού Χριστού.Ποια θέση παίρνουν οι ευαγγελικοί και πεντηκοστιανοί ; Γιατί δεν δέχονται την Γ΄, την Δ΄ και τις άλλες Οικουμενικές Συνόδους ; Είχε δίκιο ο Νεστόριος ; Είχαν δίκιο οι μονοφυσίτες ; Ή είχε δίκιο η Εκκλησία που μιλάει για Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό, ο Οποίος μπορεί να απεικονιστεί ΜΟΝΟ κατά την ανθρώπινη φύση Του και ο οποίος, ως Θεός, ΛΑΤΡΕΥΕΤΑΙ από όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς ;
Πάμε, λοιπόν, στην έρευνα για να δούμε ποιο “πνεύμα” ήταν εκείνο που καθοδήγησε τους εικονομάχους Αυτοκράτορες και αν πρέπει οι σύγχρονοι Χριστιανοί να ακολουθούν το παράδειγμά τους.
Ξεκινάμε από το έργο του Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, τόμος δεύτερος, εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Μόναχο 1963, μετάφραση Ιωάννης Παναγόπουλος, Αθήνα 1979 . ( Μέσα στις παρενθέσεις είναι δικά μας σχόλια, λόγω της μη σωστής χρήσης των όρων από πολλούς Βυζαντινολόγους )
Σελ 15 -16 : “” Η σοβαρή κρίση που συγκλόνισε το Βυζάντιο στη περίπτωση της εικονομαχίας είχα αρχίσει να εκδηλώνεται όσο βασίλευε ο Φιλιππικός Βαρδάνης … Ο Φιλιππικός όχι μόνο ανανέωσε τις χριστολογικές έριδες, αλλά προκάλεσε και μια ιδιόμορφη διαμάχη σχετικά με τις εικόνες … Ως Αρμένιος, ο Βαρδάνης –Φιλιππικός ήταν περισσότερο δεμένος με τη γενέτειρα του απ’ όσο οι διάδοχοι του Ηρακλείου και κατά τα φαινόμενα έκλεινε προς τον ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟ… εμφανίστηκε ως υπέρμαχος του ΜΟΝΟΘΕΛΗΤΙΣΜΟΥ, που είχε καταδικασθεί πριν από 30 χρόνια από την Έκτη Οικουμενική Σύνοδο. ΕΞΕΔΩΣΕ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ ΕΝΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ, στο οποίο απέρριπτε τις αποφάσεις της έκτης ( 6ης ) Οικουμενικής Συνόδου και αναγνώριζε το ΜΟΝΟΘΕΛΗΤΙΣΜΟ ως τη μόνη νόμιμη “ορθόδοξη” διδασκαλία. Συμβολικό γεγονός της αλλαγής αυτής είναι η καταστροφή μιας παραστάσεως της Έκτης Οικουμενικής Συνόδου , που υπήρχε στο αυτοκρατορικό ανάκτορο… ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ καθώς και του Πατριάρχη Σεργίου. ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΤΡΟΠΟ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΟΙ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΑΝ ΤΙΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΑΝ ΜΕ ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ…”»
Τα πρώτα συμπεράσματα :
1. Ένα είδος εικονομαχίας εμφανίστηκε από τον Αυτοκράτορα Φιλιππικό – Βαρδάνη, που ήθελε να επαναφέρει την αίρεση του μονοθελητισμού. Όποιος, όμως, αποδέχεται το Σύμβολο της Πίστεως, μπορεί να δέχεται είτε τον μονοφυσιτισμό ή τον μονοθελητισμό ; Τι λέει η λογική ;
2. Η απόφαση επιβολής του μονοθελητισμού και της κατάργησης κάποιων εικόνων,επιβλήθηκε με αυθαίρετο αυτοκρατορικό διάταγμα και χωρίς νόμιμες εκκλησιαστικές διαδικασίες ( σύγκληση Συνόδου ).
3. Ουσιαστικά δεν είχαμε κατάργηση των εικόνων , αλλά αντικατάστασή τους με “εικόνες” του αυτοκράτορα και του Πατριάρχη! Βλέπεις κανείς στις ενέργειες αυτές το Άγιο Πνεύμα ;
σελ 25-28 : Η εικονομαχία εγκαινιάζει ένα καινούριο και ιδιόμορφο κεφάλαιο στη βυζαντινή ιστορία . Η στάση του Λέοντα του Γ΄ εναντίον της “λατρείας” ( δεν είναι σωστός ο όρος, αφού πρόκειται για τιμητική μόνο προσκύνηση, και γι’αυτό τον βάζουμε σε εισαγωγικά ) των εικόνων , προκάλεσε τη μεγάλη κρίση … Η “λατρεία” των ιερών εικόνων είχε διαδοθεί ευρύτατα στο χώρο της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ τους προηγούμενους αιώνες και ιδιαίτερα την εποχή μετά τον Ιουστινιανό Α΄ ( όταν , δηλαδή, είχε περιοριστεί η πολυθεΐα ) και αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες μορφές ευσέβειας των Βυζαντινών. Από την άλλη μεριά δεν έλειψαν και μέσα στην Εκκλησία εικονοκλαστικές τάσεις, σύμφωνα με τις οποίες ο χριστιανισμός, ως καθαρά πνευματική θρησκεία, αποκλείει τη ” λατρεία” των εικόνων . ( Είναι μια μανιχαϊκή -φιλοσοφική άποψη, που αποκλείει την ύλη και το σώμα, πράγμα απαράδεκτο για την Ορθόδοξη Θεολογία, που δεν θεωρεί την ύλη και το σώμα ως κάτι “κακό” και “απόβλητο”. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη διδασκαλία και την Αγία Γραφή ο Θεός χρησιμοποίησε το σώμα και την ύλη, εξαγιάζοντάς τα, μέσα από τα Μυστήρια της Εκκλησίας - http://www.parembasis.gr/2003/03_10_15.htm –http://www.parembasis.gr/2003/03_11_13.htm – http://www.im-syrou.gr/poimantikes_drastiriotites/keimena/ioga/index.htm – Τις απόψεις αυτές επιβεβαιώνει και η Καινή Διαθήκη. Πιο συγκεκριμένα υπήρχαν αντικείμενα, ποδιές ή κεφαλόδεσμοι που είχε φορέσει ο Παύλος, τα οποία θεράπευαν αρρώστους και έδιωχναν πονηρά πνεύματα Πραξεις Των Αποστολων (19, 11-12 ) : Δυνάμεις τε ου τας τυχούσας εποίει ο Θεός δια των χειρών Παύλου, ώστε και επί τους ασθενούντας επιφέρεσθαι από του χρωτός αυτού σουδάρια ή σιμικίνθια και απαλλάσσεσθαι απ΄ αυτών τας νόσους, τα τε πνεύματα τα πονηρά εξέρχεσθαι απ΄ αυτών. Ακόμα και η σκιά του Πέτρου έκανε θαύματα : Πρ.Αποστόλων 5: 15 ώστε κατά τας πλατείας εκφέρειν τους ασθενείς και τιθέναι επί κλινών και κραβάττων, ίνα ερχομένου Πέτρου καν η σκιά επισκιάση τινί αυτών! ).
Οι τάσεις αυτές ήταν ιδιαίτερα ισχυρές στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας … Εδώ εξακολουθούσαν να υπάρχουν σημαντικά υπολείμματα των ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΩΝ και κέρδιζε έδαφος ο Παυλικιανισμός, μια αίρεση που ήταν εχθρική προς κάθε μορφή εκκλησιαστικής λατρείας. ( Για τον Παυλικιανισμό γράφουμε παρακάτω σε υποσημείωση ) Πάντως την έκρηξη της υποβώσκουσας εικονομαχίας προκάλεσε η επαφή με τον ΑΡΑΒΙΚΟ ΚΟΣΜΟ.
Η εικονοκλαστική στάση του Λέοντα του Γ΄ αποδόθηκε από τους αντιπάλους του άλλοτε σε ιουδαϊκή και άλλοτε σε μωαμεθανική επίδραση. Το γεγονός ότι ο Λέων ο Γ’ καταδίωξε τους Εβραίους και τους ανάγκασε να βαπτιστούν, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να επηρεάστηκε από τη μωσαϊκή θρησκεία με την αυστηρή της απαγόρευση των εικόνων … Περισσότερο σημαντική είναι όμως η υπόθεση για το ΑΡΑΒΟΦΙΛΟ φρόνημα του Λέοντα. Οι Άραβες, … δεν έφερναν μαζί τους το σπαθί αλλά και τον πολιτισμό τους και μαζί με αυτόν και ΤΗΝ ΙΔΙΑΖΟΥΣΑ ΜΩΑΜΕΘΑΝΙΚΗ ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ στην παράσταση του ανθρωπίνου προσώπου. ΕΤΣΙ Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΙΔΙΟΜΟΡΦΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ της χριστιανικής πίστης, που επιζητούσε την ” καθαρή πνευματικότητα” , με τις διδασκαλίες ΑΙΡΕΤΙΚΩΝ εικονοκλαστικών κύκλων και των παλιών ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ, καθώς και τις ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ, όπως του Ιουδαϊσμού και του μουσουλμανισμού ( Ισλάμ )…
Τον αγώνα εναντίον της “λατρείας” των εικόνων είχε ξεκινήσει ΑΡΧΙΚΑ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΟΜΕΫΑΔΩΝ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΡΚΕΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΞΕΣΠΑΣΕΙ Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ , ΕΙΧΕ ΠΑΡΕΙ ΕΙΚΟΝΟΚΛΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ [ δηλαδή, μέτρα εναντίον των εικόνων. Σελ 254 , υποσημείωση 57 : Βυζαντινές πηγές αναφέρουν ότι ο χαλίφης Ιζίδ Β' διέταξε το έτος 723/724 την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ. Στην πραγματικότητα ο χαλίφης διέταξε την καταστροφή όχι μόνο των χριστιανικών εικόνων αλλά και των απεικονίσεων φυσικών προσώπων, οι οποίες υπηρετούσαν λατρευτικούς σκοπούς. Παρόμοια μέτρα είχε λάβει νωρίτερα και ο προκάτοχός του Ιζίδ, ο χαλίφης Ομάρ Β'( 717 -720 ) ] …( Μάλλον και αυτοί κινούνταν “εν αγίω πνεύματι” , ε ; Ας το σκεφτούν οι ετερόδοξοι χριστιανοί και αυτό ).
Ο Λέων ο Γ’ έλαβε για πρώτη φορά ανοικτά εχθρική στάση εναντίον των εικόνων το 726 , ύστερα από παρότρυνση των εικονομάχων επισκόπων της Μ. Ασίας, οι οποίοι είχαν μεταβεί πριν από λίγο χρόνο στην Κωνσταντινούπολη…
( Εδώ κάνουμε μια παρένθεση: Ο χρονογράφος Θεοφάνης αποδίδει την έναρξη της εικονομαχίας στην έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, την οποία ο Λέων ο Γ’ ερμήνευσε ως “θεϊκό σημάδι ” κατά των Εικόνων!!! Ο προληπτικός και δεισιδαίμων Λέων ο Γ΄ ερμήνευε, άραγε ” εν αγίω πνεύματι” ;;; Που λέει, άραγε,η Γραφή ότι οι εκρήξεις ηφαιστείων δείχνουν δυσαρέσκεια κατά των Εικόνων ; Αυτόν τον αυτοκράτορα έχουν “θεοποιήσει” οι εικονομάχοι ετερόδοξοι Χριστιανοί ; Με ποια αγιογραφικά ή αγιοπνευματικά κριτήρια ;
Θεοφάνης, Χρονογραφία, εκδ.C. de Boor , τόμος 1, Λειψία 1883, 404-405)
Ο Λέων ξεκίνησε αρχικά με κηρύγματα , στα οποία προσπαθούσε να πείσει το λαό να εγκαταλείψει τη “λατρεία ” των εικόνων. ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΑΥΤΟ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΞΙΩΜΑ ΠΟΥ ΤΟΥ ΕΙΧΕ ΑΝΑΘΕΣΕΙ Ο ΘΕΟΣ. Όπως, έγραφε αργότερα στον Πάπα ( Πατριάρχη Ρώμης της ενιαίας τότε Εκκλησίας),θεωρούσε τον εαυτό του όχι μόνο αυτοκράτορα, αλλά και ΑΡΧΙΕΡΕΑ . Γρήγορα , όμως, πέρασε στη δράση και διέταξε έναν αξιωματικό του να απομακρύνει την εικόνα του Χριστού, που ήταν αναρτημένη στη Χαλκή πύλη των ανακτόρων… Για να ενισχύσει τη θέση του ο Λέων ο Γ΄ επιδίωξε να κερδίσει τη συμπαράσταση του Πάπα και του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Ο γέρος, όμως, Πατριάρχης Γερμανός ΑΠΕΚΡΟΥΣΕ καθαρά την πρόταση αυτή, ενώ η αλληλογραφία με τον πάπα Γρηγόριο Β’ απέφερε τελείως αρνητικά αποτελέσματα … Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ένας Έλληνας που κατείχε ανώτερο αξίωμα στην αυλή του χαλίφη της Δαμασκού και που αργότερα περιβλήθηκε το μοναχικό σχήμα στη μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα ήταν ο μεγαλύτερος θεολόγος της εποχής του … Ο Ιωάννης απέκρουσε την κατηγορία ότι η ” λατρεία” ( τιμητική προσκύνηση ) των εικόνων αποτελεί ανανέωση της εθνικής ειδωλολατρίας και ανέπτυξε μια ιδιότυπη εικονοσοφία, σύμφωνα με την οποία η εικόνα ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΒΟΛΟ ΚΑΙ ΜΕΣΟ, με την νεοπλατωνική έννοια. Την εικόνηση του Χριστού συνδύασε ο Ιωάννης με το δόγμα της ενσαρκώσεως του και με τον τρόπο συνέδεσε το ζήτημα των εικόνων ΜΕ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ… Μετά την ολοκληρωτική αποτυχία των συζητήσεων ο Λέων ο Γ΄ δεν είχε άλλη εκλογή για την εφαρμογή των σχεδίων του, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ. Πράγματι προχώρησε στη μέθοδο αυτή και ΕΞΕΔΩΣΕ ΕΝΑ ΔΙΑΤΑΓΜΑ, ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΕΤΑΖΕ την καταστροφή όλων των λατρευτικών εικόνων. Βέβαια προσπάθησε να τηρήσει τα προσχήματα της νομιμότητας. Στις 17 Ιανουαρίου 730 συγκάλεσε σύναξη όλων των ανώτερων ΚΟΣΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΩΝ, το λεγόμενο “σιλέντιον “, από το οποίο ζήτησε να προσυπογράψει το διάταγμα που θα εξέδιδε. Ο Πατριάρχης Γερμανός , που αρνήθηκε να υπογράψει, ΚΑΘΑΙΡΕΘΗΚΕκαι στις 22 Ιανουαρίου ανέβηκε στο πατριαρχικό θρόνο ο πρώην σύγκελλός του Αναστάσιος, που δεν είχε βέβαια αντίρρηση να συμμορφωθεί με τις ΔΙΑΤΑΓΕΣ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ… Έτσι άρχισε η πραγματική εικονομαχία με την καταστροφή των εικόνων και τον διωγμό των εικονοφίλων . “”
Τα δεύτερα συμπεράσματα :
1. Ο Λέων ο Γ’ δέχτηκε επιδράσεις σαφέστατες από τις αιρέσεις του Μονοφυσιτισμού( όσοι αποδέχονται το Σύμβολο της Πίστεως απορρίπτουν, φυσιολογικά και λογικά , και τις αιρέσεις του νεστοριανισμού και του μονοφυσιτισμού, αφού δέχονται Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό ), του Παυλικιανισμού ( μιας αίρεσης με απίστευτες διδασκαλίες, απαράδεκτες για κάθε Χριστιανό , τις οποίες παραθέτω αναλυτικά για να δούμε το ” πνεύμα” που την καθοδηγούσε ) , του ιουδαϊσμού και του μουσουλμανισμού.
Μπορεί, λοιπόν, κανένας σώφρων και νοήμων Χριστιανός να δεχτεί ότι ο Λέων ο Γ΄ καθοδηγήθηκε από το Άγιο Πνεύμα στο πόλεμο κατά των εικόνων ; Είχαν και έχουν όλες αυτές οι θρησκείες και αιρέσεις το Άγιο Πνεύμα ;
2. Ο Λέων ο Γ’ ήθελε να επιβάλλει τον εαυτό του ως Αρχιερέα και τοποτηρητή του Θεού πάνω στη γη, επιβάλλοντας την εικονομαχία. Υπάρχει κανένας σώφρων και νοήμων Χριστιανός που να πιστεύει ότι το Άγιο Πνεύμα καθοδηγούσε τον Λέοντα σε τέτοιες απόψεις ; Μπορεί ένας πολιτικός ηγέτης να αυτοδιορίζεται ως εκπρόσωπος του Θεού στη γη ; Ούτε καν ένας εκκλησιαστικός ηγέτης δεν μπορεί και δεν πρέπει να τα λέει αυτά ( δυστυχώς το ισχυρίζεται ακόμα και σήμερα ο πάπας της Ρώμης, το ισχυρίζονται οι ιδρυτές χριστιανικών δογμάτων που αυτοαναγορεύτηκαν σε μεσσίες – υποκαθιστώντας το ρόλο του Ιησού Χριστού, το ισχυρίζεται το διοικητικό συμβούλιο της εταιρίας Σκοπιάς των μαρτύρων του Ιεχωβά κλπ ) !
3. Η εικονομαχία ξεκίνησε με ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ του Αυτοκράτορα και χωρίς Οικουμενική Σύνοδο, με τη ΒΙΑ και με ΔΙΩΓΜΟ. Υπήρξε αυθαίρετη καθαίρεση του Πατριάρχη και δεν τηρήθηκαν οι νόμιμες εκκλησιαστικές διαδικασίες, δηλαδή η σύγκληση Συνόδου και μάλιστα Οικουμενικής.
Πολύ σωστά, λοιπόν, το 843, αποκαταστάθηκε η πολιτική και εκκλησιαστική νομιμότητα με ανάλογες διοικητικές πράξεις του Βυζαντινού κράτους. Για την Εκκλησία ποτέ δεν υπήρξε πρόβλημα με την τιμητική προσκύνηση των εικόνων. Το πρόβλημα το ξεκίνησε το Βυζαντινό κράτος , χωρίς την έγκριση της Εκκλησίας, το επέβαλλε με τη βία και τον στρατό, και ο μόνος τρόπος για να επανέλθει η νομιμότητα ( για το κράτος ) ήταν να ακολουθηθούν οι ίδιες διαδικασίες , δηλαδή με ” σιλέντιον” και απομάκρυνση των στρατιωτικών δυνάμεων που ήθελαν να επιβάλλουν τις απόψεις τους με τη βία, όπως έκαναν από την αρχή της εικονομαχίας.
Μπορεί, λοιπόν, ένας σώφρων και νοήμων Χριστιανός να δεχτεί αυτές τις αυθαίρετες διαταγές και διαδικασίες των εικονομάχων αυτοκρατόρων ; Μπορεί κάποιος τίμιος Χριστιανός να δεχτεί ότι η εικονομαχία και οι πράξεις του Λέοντα του Γ΄ καθοδηγούνταν από το Άγιο Πνεύμα ;
Η Ε. Γλύκατζη – Αρβελέρ , στο βιβλίο της “Η Πολιτική ιδεολογία του Βυζαντινού κράτους” ,μετ. Τ. Δρακόπουλου, Αθήνα, 1977, σελ 34, αποδίδει την εικονομαχία σε πολιτικ0-στρατιωτικούς λόγους, άμυνας του Βυζαντίου : ” Μέσα σε αυτές τις συνθήκες γινόταν όλο και πιο φανερό, ότι η σωτηρία της Αυτοκρατορίας εξαρτιόταν από τους αγροτικούς πληθυσμούς του εσωτερικού της Μ. Ασίας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η εικονομαχική πολιτική , που ήταν εντελώς αντίθετη σ’ ότι θύμιζε τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και τη παλιά ιδεολογία, θα μπορούσε να συμφιλιώσει την Κωνσταντινούπολη με τους αγροτικούς πληθυσμούς της ανατολικής Μ.Ασίας που εξαθλιωμένοι και πάμφωχοι αποζούσαν από τη γη, που τώρα όφειλαν να υπερασπίσουν από τους επιδρομείς”
Η Τζούντιθ Χέριν στο βιβλίο της , ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ, μετάφραση Χρ.Σαμαρά, εκδόσεις Ωκεανίδα, Αθήνα 2008, σελ 221, εκτιμά ότι ο Λέων ο Γ΄επιβάλλοντας την εικονομαχία, είχε κατανοήσει τις μουσουλμανικές μεθόδους που εξασφάλιζαν πειθαρχία και αποτελεσματικότητα στο πεδίο της μάχης ! Στη σελίδα 223 αναφέρεται στις Πεύσεις, στις πραγματείες του Κωνσταντίνου του Ε’, 0 οποίος διατείνεται ότι η Θεία Ευχαριστία είναι η αληθινή εικόνα του Χριστού και ο Σταυρός το ισχυρότερο σύμβολο του Χριστιανισμού , ενώ στη σελ. 224 αναφέρει ότι εικονομάχοι και εικονόφιλοι χρησιμοποιούσαν τον Σταυρό στις ευλογίες, στις επικλήσεις για προστασία και ίαση και στον εξορκισμό των δαιμόνων ! Γιατί δεν τα δέχονται όλα αυτά και οι σημερινοί εικονομάχοι που ανήκουν σε ετερόδοξες ομολογίες ;;;
Να ολοκληρώσουμε το σχολιασμό της εικονομαχίας αναφέροντας το εξής : Ο Λέων ο Ε’ ο Αρμένιος επανέφερε την ήπια εικονομαχία ( υπήρχαν εικόνες, αλλά ψηλά μέσα στο ναό, για να μην αποδίδεται η τιμητική προσκύνηση ) “ γιατί παθαίνουν οι χριστιανοί ήττες από τους εθνικούς ; Επειδή λατρεύονται οι εικόνες! Γι’ αυτό σκοπεύω να τις καταστρέψω… Οι αυτοκράτορες που δέχθηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στην μάχη. Αυτοί, όμως, που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και τάφηκαν με τιμές στους αυτοκρατορικούς τάφους στο ναό των Αγίων Αποστόλων. Εγώ επιθυμώ να μιμηθώ τη δεύτερη κατηγορία και να τις καταστρέψω, για να μακροημερεύσω και εγώ και ο γιός μου και η δυναστεία μας να βασιλεύσει ως την 4η και 5η γενιά” Scriptos incertus de Leone Bardae filio, Εκδόσεις I. Bekker, Bonn 1842, 349
Αναφέρω και αυτό την εντυπωσιακή δήλωση του Λεόντα του Ε’ του Αρμένιου, για να δείξω τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες των εικονομάχων αυτοκρατόρων. Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε ναούς Αγίων, σε Επισκόπους, σε Συνόδους, σε Σταυρό που ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΝ σήμερα οι σημερινοί εικονομάχοι ετερόδοξοι χριστιανοί !
Πάντως είναι άξιο από που βγήκε αυτή η δεισιδαιμονία του Λέων του Ε‘… Και ο Λέων ο Γ’ προσβλήθηκε από υδρωπικία και πέθανε το 741. Και ο Κωνσταντίνος ο Ε’ πέθανε( προσβληθείς υπό ασθενείας ) κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον των Βουλγάρων (775) και άφησε στον διάδοχο του Λέοντα Δ’ (775-780), ο οποίοςπροσβλήθηκε από σφοδρό πυρετό και πέθανε μέσα σε σύντομο διάστημα ( οι υπόνοιες περί μη φυσικού θανάτου είναι ιστορικές ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ, όπως σημειώνει ο Ιω. Καραγιανόπουλος, στην Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Β’ , σελίδα 161, υποσημείωση 201 ) Για τον Λέοντα τον Ε΄αναφέρονται τα εξής : Δεν πέρασε αρκετός καιρός και την νύχτα των Χριστουγέννων του 820 οι συνωμότες- φίλοι του Μιχαήλ του Β’ ( εικονομάχου αυτοκράτορα , επίσης ), μεταμφιεσμένοι σε μοναχούς, μπήκαν κρυφά στην εκκλησία του παλατιού όπου έψελνε ο Λέων ο Αρμένιος και του επιτέθηκαν με μαχαίρια και σπαθιά. Ο Λέων αμύνθηκε με ένα μεγάλο βαρύ σταυρό. Οι δολοφόνοι όμως ήταν πολλοί και τελικά τον σκότωσαν. Στην συνέχεια απελευθέρωσαν τον Μιχαήλ και τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα σαν Μιχαήλ Β’ και εξόρισαν την οικογένεια του Λέοντα στο νησί Πρώτη.
Τελειώνοντας να σημειώσουμε για τη “σύνοδο της Ιέρειας”, ότι κατά την τελευταία συνεδρίαση της Συνόδου ο Κωνσταντίνος οδήγησε αυτοπροσώπως στις Βλαχέρνες τον επίσκοπο Συλλαίου Κωνσταντίνο και τον ανεκήρυξε οικουμενικό πατριάρχη στον χηρεύοντα πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, ενώ δεν έστειλαν αντιπροσωπείες τα Πατριαρχεία Ρώμης, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων ( Καραγιαννόπουλος Ιω, Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, τ. Β’ , Θεσσαλονίκη, 1985 , σελίδες 153-154 και Θεοφάνης 427.33 )
Συνοψίζουμε : όποια κι αν ήταν τα κίνητρα της Εικονομαχίας ( θρησκευτικά, πολιτικά, στρατιωτικά, οικονομικά κλπ), το κίνημα αυτό δεν μπορεί να δικαιολογηθεί χριστιανικά,γιατί επιβλήθηκε από την πολιτική και στρατιωτική εξουσία,χωρίς νόμιμες,κανονικές εκκλησιαστικές διαδικασίες. Ότι ακολούθησε ( α’ και β’ φάση της Εικονομαχίας ) είναι ΑΚΥΡΟ για την Εκκλησία. Η αποκατάσταση της νομιμότητας,με την Ζ΄Οικουμενική Σύνοδο, ήταν απλώς το επιστέγασμα της επιστροφής σε όσα υπήρχαν στις κατακόμβες και στους ναούς καταγεγραμμένα, και σταεκκλησιαστικά χειρόγραφα.
Επιπλέον,αποδεικνύεται ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία και η ΠΙΣΤΗ της πορεύονται ανεξάρτητα από τις υπερβολές αδαών πιστών και μοναχών προς τις εικόνες και τα άγια λείψανα ή ιερά αντικείμενα , ανεξάρτητα από την πολιτική εξουσία, τους αυτοκράτορες ή μεμονωμένους Επισκόπους.
Πορεύεται , σύμφωνα, με την ακράδαντη υπόσχεση του Ιησού Χριστού και της Αγίας Γραφής, ότι το Άγιο Πνεύμα θα την οδηγεί ΑΙΩΝΙΑ σε ΟΛΗ την ΑΛΗΘΕΙΑ και καμία “πύλη του Άδη” δεν θα μπορέσει να την νικήσει ( Ιωαν, 16:13 και Ματθ, 16:18 ).
Οι εικόνες αποτελούν την αδιάψευστη μαρτυρία της παρουσίας της θριαμβεύουσας Εκκλησίας, είναι τα προβαλλόμενα πρότυπα των πιστών. Ο Χριστός, οι μορφές της Παναγίας και των Αγίων μας , ο Σταυρός , δείχνουν το δρόμο της θέωσης και της σωτηρίας. Αντί να έχουν τα παιδιά μας αφίσες πολιτικών, ποδοσφαιριστών, τραγουδιστών, ηθοποιών, ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΜΗΝ ΕΧΟΥΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΤΟΥΣ τον Ιησού Χριστό και τα άγια πρότυπα ;;;
Άλλη, αγαπητά αδέλφια,είναι η νέα “ειδωλολατρία” : είναι η θεοποίηση των ιδρυτών και των ηγετών των αιρέσεων, που ερμηνεύουν κατά το δοκούν την Αγία Γραφή και καταργούν τα Ιερά Μυστήρια της Εκκλησίας και τη προσευχή και την ταπείνωση, διδάσκοντας αλαζονεία ( άπαξ σωτηρία, αναγέννηση, ψευτοχαρισματικότητα,ψευτοπροφητεία ) και διαρκή καταλαλιά-κατάκριση.
Είναι άνθρωποι που αυτοαναγορεύονται “Απόστολοι” και “ποιμένες” και με τη βιτρίνα της εξωτερικής εμφάνισης προσπαθούν να χειραγωγήσουν καλοπροαίρετους Χριστιανούς, που αγνοούν τι είναι Εκκλησία, τι είναι Αγία Γραφή… Και το απλό ερώτημα που δεν απαντούν είναι : Που λέει η Καινή Διαθήκη ότι τα βιβλία της θα είναι τα 27 αυτά που την αποτελούν και ποια είναι αυτά και δεν είναι κάποια άλλα ;
ΥΣ 1 : [ Ο Παυλικιανισμός ήταν χριστιανική αίρεση που αναπτύχθηκε στη Μικρά Ασία από τον 7ο αιώνα. Αρχηγός της φέρεται κάποιος Κωνσταντίνος από τα Σαμοσάτα ή τη Συρία, ο οποίος, συνεχίζοντας παλαιότερες θεωρίες των Γνωστικών και Μανιχαίων, δίδασκε περί αντιμαχομένων αγαθού και καλού, απέρριπτε την Παλαιά Διαθήκη, δεχόμενος μέρος μόνο της Καινής και κυρίως το Ευαγγέλιο του Ιωάννου, ίσως του Λουκά και όλες τις επιστολές του Παύλου (εξ'ού και το όνομα της αίρεσης). Φαινομενικά οι Παυλικιανοί παραδέχονταν την Αγία Τριάδα, απέρριπταν όμως το Βάπτισμα, την Ευχαριστία και την Ιερωσύνη, αρνούμενοι τις θρησκευτικές τελετές και τις εικόνες. Οι Παυλικιανοί είχαν ασπασθεί έναν παγανιστικό χριστιανισμό, κράμα των μικρασιατικών και μεσογειακών παραδόσεων για τον θνήσκοντα και αναστάντα θεό, τον Άδωνι ή τον Όσιρι,κ.ο.κ., και την ιστορία του Χριστολογικού Κύκλου απαλλαγμένη από το μαρτύριο του Σταυρού .
Οι Παυλικιανοί είχαν σχεδόν αποσπάσει τη Μικρά Ασία από την αυτοκρατορία!Συμμαχούσαν στη διάρκεια τριών αιώνων με τους εχθρούς του Βυζαντίου, και το κατέστρεφαν εκ των έσω.Πρόκειται δηλαδή για νεκρούς πολέμου, και όχι για διωγμένους δήθεν εξ αιτίας της εικονομαχικής τους προτίμησης. Για παράδειγμα, συμμάχησαν κατ' επανάληψιν με τους Μουσουλμάνους κατά των Βυζαντινών,συμμάχησαν το 820 κατά του Βυζαντίου με τον επαναστάτη Σλάβο Θωμά τον Καππαδόκη, είχαν πολεμήσει εναντίον της αυτοκρατορίας το 873 στους πολέμους για τα θέματα κλπ. Αμφισβητούσαν την κοινωνικο-οικονομική δομή του Βυζαντινού κράτους, και δεν αναγνώριζαν την έννοια της ιδιοκτησίας. Επρόκειτο δηλαδή για πολιτικούς εχθρούς του κράτους, και όχι για δήθεν διωγμένα θύματα,όπως θέλουν να τους παρουσιάζουν οι εχθροί της Ορθόδοξης πίστης. Ενώ ο Νίκος Δήμου τους παριστάνει ως "εκσυγχρονιστές", αποκρύπτει τι πίστευαν στην πραγματικότητα. Δείτε λοιπόν τι πίστευαν: Πίστευαν ότι υπήρχαν δύο θεοί ξεχωριστοί:ο Kοσμοποιητής Σατανάς, θεός του επίγειου κόσμου, και ο επουράνιος θεός, που θα κυβερνούσε την οικουμένη στο μέλλον. Καταδίκαζαν την ύλη ως έργον διαβόλου και απέρριπταν τη γέννηση του Χριστού από την Παρθένο Μαρία, όπως επίσης την ενσάρκωση, το θάνατο και την Ανάστασή Του, τα οποία θεωρούσαν απατηλά ψεύδη. Έδειχναν ακόμη αδιαφορία για την Παλαιά Διαθήκη, τα μυστήρια της Βάπτισης και της Θείας Ευχαριστίας, το σταυρό, τις εικόνες και τα άγια λείψανα. Σύμφωνα με τον Νίκο Δήμου λοιπόν, η Ορθοδοξία έχασε την ευκαιρία να αποδεχθεί αυτό το κατάντημα!]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου